Televisieprogramma’s kijken op een ander moment dan uitgezonden door de zender, wordt aangeduid als niet-lineair tv-kijken, waaronder het uitgesteld kijken (UGK). Uit het SPOT jaarrapport van 2013 kan men constateren dat in de periode van 2010-2013 het niet-lineair kijken is toegenomen, vooral het uitgesteld kijken. Het UGK is toegenomen van 2,1% van de totale tv-kijktijd in 2010 (191 min./dag) tot 4,6% van de totale kijktijd in 2013 (195 min./dag).
De conclusie die vaak wordt getrokken is dat mensen steeds minder lineair tv-kijken, dus niet meer één op één een tv-programma bekijken. Maar niet alleen het uitgesteld kijken neemt toe, ook andere vormen van niet-lineair kijken snoepen tijd af van het lineair tv-kijken. Hierbij gaat het om het bekijken van opgenomen programma’s op DVD- of HD-recorders, dat ook is toegenomen van 4,2% van de totale kijktijd in 2010 tot 5,6% in 2013. En daarnaast wordt er ook online video op platforms gekeken als Netflix, HBO Go en NL Ziet, en kijkt men ook van een DVD-box.
Media columnisten stellen vaak de vraag of er nog wel een rol is weggelegd voor het lineair tv-kijken in de toekomst. Gaan we niet allemaal online kijken en wordt video in de toekomst alleen nog maar aangeboden door online platforms waardoor de omroepen ten dode zijn opgeschreven?
Wellicht is er toch iets anders aan de hand met het kijkgedrag. Fictie series worden vaak anders bekeken dan non-fictie programma’s (studio shows, reality, magazines, spelletjes en informatie- en praatprogramma’s). De vraag is of het niet vooral fictie is dat in de toekomst via online platforms bekeken gaat worden.
Wat betreft fictie series worden de afleveringen de laatste jaren steeds meer achter elkaar gekeken. Vanaf 2001 startte de Amerikaanse networks met de ‘double bill’-programmering, wat betekende dat steeds 2 afleveringen achter elkaar werden uitgezonden van wekelijkse uur-durende afleveringen van hit series (en later zelfs driedubbele uitzendingen). De omroepen in Europese landen namen dit langzamerhand over en hierdoor raakten kijkers gewend aan een kijktijd van 2 of 3 uur fictie aaneen, net zoveel als een blockbuster film.
Vooral fictie zou wel eens het genre kunnen zijn dat voor kijkers aantrekkelijk is om niet-lineair te bekijken. Fictie maakt veelal gebruik van cliffhangers en soaps geven de kijker de mogelijkheid om de volgende dag door te kijken, maar met wekelijkse crime- en actieseries is dat lastiger. Daarom worden hit series zoals Penoza, Dexter, House of Cards, Borgen, Breaking Bad, 24, Mad Men, etc. door kijkers (jong en ouder) veelal via streaming sites als Netflix gekeken of op DVD box. Je hoeft niet meer te wachten op de volgende, maar men bepaalt zelf hoeveel afleveringen men achter elkaar kijkt.
Het kijken naar meerdere afleveringen achter elkaar – in het lineaire kijken jargon ‘marathon’-programmering genoemd – is trouwens niet helemaal nieuw. De Britse BBC gebruikte in de jaren ‘90 de zg. ‘omnibus’- programmering door op zondagmiddag alle afleveringen van afgelopen week van de soap Eastenders achter elkaar uit te zenden. En in Nederland zond de VPRO in 1992 de 2e serie van de Duitse cult-serie Heimat uit in een 25 uur durende marathon programmering. De serie portretteerde een groep film- en muziekstudenten in de woelige jaren ‘60 in München.
Het niet-lineair kijken zal ongetwijfeld nog toenemen, maar het geldt waarschijnlijk niet voor alle genres in dezelfde mate. Het zou kunnen zijn dat fictie in de toekomst vooral niet-lineair bekeken gaat worden, en dat voor andere non-fictie genres een rol blijft weggelegd voor traditioneel lineair tv-kijken.
Charles Vaneker
Agnes Dijker